Problem podrobionych części dotyka kilku branż od wielu lat, będąc szczególnie dotkliwym dla rynków stali i części elektronicznych.
Ze względu na potencjalne ryzyko niespełniania wymagań przez produkty w ramach zastosowań dla sektora lotniczego, kosmicznego i obronnego, w systemie zarządzania jakością AS 9100 zaktualizowano najnowszą serię norm, uzupełniając ją o szczegółowe wymagania dotyczące zapobiegania podrobionym częściom.
Podrobioną część definiuje się jako nieautoryzowaną kopię, imitację, zamiennik lub zmodyfikowaną część, którą w sposób świadomy fałszywie przedstawia się jako oryginalną część OEM lub autoryzowanego producenta.
Definicja ta, oprócz samego produktu, ma zastosowanie również do wszelkiej dołączonej dokumentacji, na przykład atestu hutniczego czy certyfikatu zgodności.
Jak unikać podrobionych części?
Pierwszym krokiem do uniknięcia podrobionych części jest weryfikacja źródła dostaw. Wybierając nowego dostawcę – bez względu na to, czy jest to wytwórca, czy akcjonariusz – niezbędna jest odpowiednia analiza due diligence. Choć analiza due diligence prawdopodobnie będzie bardziej szczegółowa oraz różna w zależności od sektora, warto zadać sobie kilka fundamentalnych pytań:
- Czy dostawca jest autoryzowanym/zatwierdzonym sprzedawcą produktu, którego szukasz?
- Czy posiada uznawany certyfikat wydawany przez niezależną jednostkę, np. AS 9100 lub ISO 9001?
- Czy masz pewność, że jest on w stanie zapewnić pełną identyfikowalność wszystkich materiałów do źródła?
Łączy się to z punktem 8.4.3m normy AS 9100, który zawiera wymóg wykazania etycznego postępowania / bezpieczeństwa produktu wobec dostawców. Głośne skandale nauczyły nas, że świadome wprowadzenie w błąd co do części często stanowi skutek złej kultury organizacyjnej, w ramach której dostawę przedkłada się nad legalność produktu.
Dokonując oceny nowego dostawcy, warto wziąć pod uwagę, w jaki sposób edukuje on swoich pracowników w takich kwestiach, jak bezpieczeństwo produktu i podróbki oraz czy w organizacji wyraźnie zaznaczona jest „kultura sprawiedliwego traktowania”, w ramach której pracownicy mogą otwarcie zgłaszać błędy i zabierać głos przeciwko naruszeniu procedury.
Jak wykrywać podrobione części?
Co zrozumiałe, kontrola źródła dostaw stanowi pierwszą linię obrony przed podrobionymi częściami. Należy jednak rozważyć również środki kontroli bezpośrednio związane z weryfikacją już zakupionego produktu.
To właśnie wtedy dają o sobie znać niezawodność Twoich procesów odbioru towarów i kompetencje personelu zatrudnionego w tym obszarze. Jeszcze przed wyjęciem produktu z opakowania należy zadać następujące pytania:
- Czy opakowanie wygląda na oryginalne?
- Czy dokumenty zgodności dołączone do produktu są akceptowalne?
- Czy widać ślady użycia korektora?
- Czy jest możliwa weryfikacja, czy wyniki podane w dokumentach zgodności (np. atest hutniczy) spełniają kryteria kupującego?
Ostatnie pytanie jest szczególnie ważne – a wymóg oceny ważności raportów z badań dostawcy wprowadza punkt 8.4.2 normy AS 9100.
W powyższym przykładzie metalu każde odstępstwo wyników analizy składu chemicznego podanych w ateście hutniczym od normy Aerospace Material Standard (AMS) dla danej klasy materiału stanowi powód do niepokoju, szczególnie jeżeli dostawca zgodził się dostarczyć materiał zgodnie z konkretną normą AMS.
W kontekście produkcji elektroniki warto śledzić bazy danych przestarzałości. Jeżeli stwierdzono, że rok produkcji części to 2020, chociaż została oficjalnie uznana za przestarzałą w roku 2016, w głowie powinno nam się zapalić czerwone światło!
W przypadku części o znaczeniu krytycznym lub obarczonych wysokim ryzykiem podrobienia środki kontroli źródła / oględziny prawdopodobnie nie będą wystarczające. Twoja organizacja odpowiada za wdrożenie surowszego reżimu inspekcji i badań.
Podjęte przez Ciebie działania będą oczywiście różnić się w zależności od produktu. Skala badań i inspekcji również będzie się różnić w zależności od tego, jak krytyczne jest końcowe zastosowanie części. Na przykład w przypadku materiałów wykorzystywanych do produkcji ważnych części silników w kilku organizacjach używa się ręcznych spektrometrów XRF w celu weryfikacji metalu przy odbiorze.
Dobry system zarządzania jakością w podejściu opartym na ryzyku pomoże Ci wybrać odpowiednie środki dla Twojego produktu/usługi.
Ochrona szerszego łańcucha dostaw
Ostatnią kwestią, którą należy uwzględnić, jest wymóg uniemożliwienia powrotu podrobionych części do łańcucha dostaw. Większość organizacji prawdopodobnie nigdy nie znajdzie się w posiadaniu podrobionych części, jednak w takiej sytuacji bardzo ważne jest objęcie ich nadzorem. Odesłanie ich do sprzedawcy stanowi zagrożenie dla szerszego łańcucha dostaw sektora lotniczego, kosmicznego i obronnego, ponieważ towary mogą zostać odsprzedane innemu nieświadomemu klientowi. Jest więc niezmiernie ważne, aby zapewnić zgłaszanie takich przypadków za pośrednictwem odpowiednich kanałów.
Warto sprawdzić lokalne wymogi dotyczące zgłaszania takich przypadków, np. jak podchodzi się do kwestii bezpiecznego przechowywania w ramach procedur kontroli produktów niespełniających wymagań, a także wymóg zgłaszania podrobionych części niezależnym organom regulacyjnym.
